لزوم توجه به نقش حیاتی خاک در امنیت غذایی

معاون آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به نقش حیاتی خاک در امنیت غذایی و تاب‌آوری سرزمین نسبت به ادامه روندهای تخریبی کنونی هشدار داد.
به گزارش ایسنا هادی کیادلیری امروز در سمپوزیوم بین‌المللی «خاک سالم و مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز شهری» که در سازمان منابع طبیعی برگزار شد، خاک را جان طبیعت و عنصری بنیادی خواند که شکل‌گیری هر سانتیمتر از آن هزاران سال زمان می‌برد و تأکید کرد: خاک یک منبع غیرقابل جایگزین است و بیش از ۹۵ درصد تولید غذای انسان وابسته به آن است. هرگونه کاهش در کیفیت خاک، به‌طور مستقیم امنیت غذایی را تهدید خواهد کرد.
وضعیت هشدار در ایران
معاون سازمان محیط زیست با اشاره به چالش‌های جدی کشور در این حوزه اظهار کرد: ۸۲.۵ درصد خاک‌های ایران کمتر از یک درصد ماده آلی دارند. فرسایش خاک نیز بین ۱۶ تا ۲۵ تن در هکتار برآورد می‌شود.
وی افزود: حتی برای بازگرداندن حاصلخیزی خاک در منطقه زاگرس، هزینه‌ای معادل ۵۰ درصد درآمد نفت کشور نیاز است که نشان‌دهنده عظمت این سرمایه و هزینه‌های بالای غفلت از آن است.
کیادلیری تغییر کاربری اراضی را نیز تهدیدی بزرگ برشمرد و گفت: بر اساس بررسی‌ها سالانه حدود ۱۰۰ هزار هکتار تغییر کاربری در کشور رخ می‌دهد.
تغییر اقلیم؛ تهدیدی فراگیر
وی با بیان اینکه ایران نمادی از چالش‌های محیط‌ زیستی است، اظهارکرد: پدیده تغییر اقلیم تنها محدود به خشکسالی در فلات مرکزی نیست. در شمال کشور نیز خشکسالی آغاز شده است، یخچال‌های باستانی در حال ناپدیدشدن هستند و رودخانه‌ها از حالت دائمی به فصلی تبدیل می‌شوند. آتش‌سوزی‌های اخیر نیز یکی از عوارض تغییر اقلیم است. ما در شمال کشور نیز در آینده نزدیک با کمبود آب مواجه خواهیم شد.
کلید نجات؛ آموزش برای تغییر رفتار
کیادلیری راه برون‌رفت را تغییر رفتار انسان دانست و گفت: مدیریت خاک وابسته به رفتار انسان است. اگر نگاه ما تغییر اساسی نکند، اقدامات کنونی تنها تزیینی خواهند بود. کلید این تغییر، آموزش است اما آموزشی که صرفاً انتقال اطلاعات نباشد.
وی درباره ویژگی‌های آموزش مؤثر توضیح داد: آگاهی واقعی وقتی حاصل می‌شود که افراد اهمیت موضوع، پیامدهای بی‌توجهی و نقش خود را درک کنند. آموزش باید علاوه بر علم و مهارت، عاطفه و عشق به طبیعت را نیز منتقل کند. علم اهمیت را می‌شناساند اما عشق انگیزه حرکت ایجاد می‌کند.
مخاطبان آموزش: از مسئولان تا کودکان
معاون آموزش سازمان محیط زیست تأکید کرد مخاطب آموزش تنها عامه مردم نیستند. ما به مسئولان و تصمیم‌سازان نیز باید آموزش دهیم. آنان باید مفاهیمی مانند توسعه پایدار، خودکفایی و امنیت غذایی را که بدون تاب‌آوری محیط زیست بی‌معناست، به‌درستی درک کنند.
وی در خصوص آموزش به مردم گفت: برای بزرگسالان شاید بتوان با ترس از پیامدهای تخریب محیط‌ زیست انگیزه ایجاد کرد اما برای کودکان و نسل جوان باید با عشق و محبت، دوستی با طبیعت را نهادینه کنیم.
نیاز به فناوری و همکاری بین‌المللی
کیادلیری تغییر سبک زندگی را منوط به فناوری‌های مناسب دانست و افزود: تحریم‌ها با محدود کردن دسترسی به فناوری‌های حافظ محیط‌ زیست، به آن آسیب می‌زنند.
وی با اشاره به فرامرزی بودن مسائلی مانند تغییر اقلیم و فرسایش خاک، بر لزوم همکاری و تبادل تجربه با جامعه بین‌المللی تأکید کرد.
کیادلیری با ابراز امیدواری از تأثیر این گونه نشست‌ها در جلب توجه تصمیم‌گیران و مردم، خواستار تلاش جمعی برای داشتن سرزمینی سبز، پایدار و آباد شد.
 ضرورت همکاری‌های فراملی برای حفاظت از خاک
دکتر فرطوسی – دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در تهران – در نشست بین‌المللی تهران بر ضرورت همکاری‌های فراملی و توجه به چالش‌های زیست‌محیطی تأکید کرد.
نماینده کمیسیون ملی یونسکو با اشاره به اهمیت خاک به عنوان یکی از بنیادی‌ترین و در عین حال آسیب‌پذیرترین عناصر حیات گفت: خاک در ظاهر ساختاری ثابت دارد اما موجودی زنده و پویاست که چرخه آب، تنوع زیستی و امنیت غذایی به آن وابسته است. با این حال توسعه ناپایدار، شهرنشینی شتاب‌زده و آلودگی بیش از هر زمان دیگری آن را تحت فشار قرار داده است.
وی با بیان اینکه نگاه یونسکو به خاک صرفاً یک نگاه فیزیکی نیست، افزود: خاک سالم بخشی از میراث طبیعی و فرهنگی بشر و از ارکان پایداری زیست‌محیطی، امنیت غذایی و توسعه پایدار است. بسیاری از مناظر ثبت‌شده در فهرست میراث جهانی بر پایه شیوه‌های سنتی و بومی مدیریت زمین شکل گرفته‌اند.
فرطوسی پیوند میان خاک سالم و مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز شهری را یک رابطه راهبردی و حیاتی توصیف کرد و هشدار داد: مدیریت ناصحیح خاک در مناطق شهری پیامدهایی چون تشدید سیلاب، آلودگی منابع آب، فرسایش و کاهش فضاهای سبز را به همراه دارد. در مقابل رویکرد یکپارچه و علمی مدیریت آبخیز می‌تواند پاسخی مؤثر برای حل این چالش‌ها ارائه دهد. 
نماینده کمیسیون ملی یونسکو همچنین به نقش مرکز بین‌المللی مدیریت جامع حوزه‌های آبخیز اشاره کرد و این مرکز را بستری مهم برای تبادل دانش، پژوهش‌های کاربردی و همکاری‌های منطقه‌ای دانست.
وی ادامه داد: کمیسیون ملی یونسکو با افتخار از فعالیت این مرکز حمایت می‌کند و آن را ظرفیتی راهبردی برای توسعه علمی می‌داند.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در تهران در بخش دیگری از سخنان خود از تلاش‌های متولیان منابع طبیعی و محیط زیست کشور قدردانی کرد و توسعه فناوری‌های جدید در حوزه خاک‌پوش‌های زیستی و کنترل بیابان‌زایی را دستاوردی امیدبخش توصیف نمود که می‌تواند به احیای سرزمین و حتی مهاجرت معکوس کمک کند.
به گزارش روابط عمومی سازما منابع طبیعی، فرطوسی در پایان با تاکید بر مسئولیت مشترک جامعه علمی و نهادهای سیاستگذار خاطرنشان کرد: روز جهانی خاک یادآور آن است که آینده بشر به سلامت لایه‌ای نازک اما حیاتی از زیست‌کره وابسته است. کمیسیون ملی یونسکو در ایران آمادگی کامل دارد همکاری‌های خود را در حوزه مدیریت پایدار سرزمین و آبخیزداری با نهادهای ملی و بین‌المللی گسترش دهد.
انتهای پیام